Los tranvías en los países del socialismo real de los años 1960 y 1970de la crisis al impulso

  1. Elvira Khairullina
  2. Luis Santos y Ganges
Revista:
ACE: architecture, city and environment

ISSN: 1886-4805

Ano de publicación: 2021

Número: 46

Páxinas: 9260

Tipo: Artigo

DOI: 10.5821/ACE.16.46.9260 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openUPCommons editor

Outras publicacións en: ACE: architecture, city and environment

Objetivos de desarrollo sostenible

Resumo

Después de la Segunda Guerra Mundial, la reconstrucción y el desarrollo del sistema tranviario en los países europeos del socialismo real fue, cuando menos, dubitativo y muy diferenciado. Tanto en Occidente como en Oriente, el automóvil se convirtió en el medio universal de transporte y el Movimiento Moderno triunfó en el urbanismo, de modo que el sistema tranviario se vio como un medio de transporte vetusto e inadaptado, sin futuro. Sin embargo, el impulso industrial y el fuerte crecimiento urbano desde mediados de los años 1960 en los países de régimen comunista, implicó el desarrollo de sistema tranviario, así como la integración de su funcionamiento en el sistema de transporte urbano-suburbano. El objetivo de este artículo de historia urbana y del transporte es dar cuenta del período de renacimiento tranviario en la Europa del socialismo real durante las décadas de 1960 y 1970, con sus contradicciones y problemas, y, en concreto, explicar la implementación del tranvía rápido en sus ciudades. Para mostrarlo, se analizan los planteamientos teóricos y prácticos, así como el propio desarrollo del tranvía, en dos casos diferenciales de estudio: la ciudad checa de Ostrava y la ciudad rusa de Yaroslavl. Se concluye que en los países europeos comunistas hubo una considerable diversidad tanto en la política de transporte público urbano, como en las soluciones de interrelación de transporte y ciudad. Esta investigación ofrece un tema poco estudiado que permite entender mejor la planificación urbana socialista y sus diferencias y similitudes con la experiencia de Europa Occidental.

Información de financiamento

La investigación de la que forma parte este artículo se inserta en el proyecto UrbanHist, el cual ha recibido financiación del programa de investigación e innovación “Horizon 2020” de la Unión Europea en virtud del acuerdo de subvención Marie Skłodowska-Curie nº 721933. Los autores agradecen además los comentarios y las sugerencias de los revisores.

Financiadores

Referencias bibliográficas

  • Akademiya Arkhitekturi SSSR. (1956). Planirovka i Zastroika Gorodov. Moskva, URSS: Gosudarstvennoe Izdatel’stvo po Stroitel’stvu i Arkhitekture.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1965). Smerné Uzemní Plan Mesta Ostravy, Revize. Národní výbor mesta Ostravy, Krajský Projektový Ustav “Stavo Projekt” – Ostrava, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1973). Generel Dopravy – Ostrava, Cistopis Návrhu. Utvar Dopravního Inzenýrství Mesta Ostravy (en adelante UDIMO), Dopravoproject Brno, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1974a). Dlouhodobý Výhled Rozvoje Dopravy v CSR do roku 1990. Národní výbor mesta Ostravy, Ministerstvo Vnútra CSR (2208), Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1974b). Studie Prehodnocení Koncepce MHD v Ostrave. UDIMO, Inzenýrské Sluzby CSSI v Brne, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1976). Rychlá Hromadná Osobní Doprava v Ostravské Aglomeraci. UDIMO, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1977). Výstavba Systému Rychlé Tramvaje v Brne a Ostrave. Návrh pro jednání vlády CSR, UDIMO (66), Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1978a). Záznam, výrobního výboru k úkolu II 4.01/78 Resení rychlé tramvaje v prímestských oblastech mesta Ostravy. UDIMO, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1978b). Návrh usnesení Vlády CSR, Výstavba Systému Rychlé Tramvaje v Brne a Ostrave. UDIMO, Vláda CSR, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1978c). Návrh usnesení Vlády CSR. Pracovní material. Duvodová Zpráva. O Zajisténí Pripravy a Realizaci Systému Rychlé Tramvaje v Brne a Ostrave. UDIMO, Vláda CSR, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1978d). Komplexní resení dopravy v Ostravské aglomeraci, UDIMO, Ostrava, República Checa.
  • Archivo Municipal de Ostrava. (1979) Útvar hlavního architekta Magistrátu mesta Ostravy. Ostrava, República Checa.
  • Archivo Estatal de la República Checa. (1966). Koncepce rozvoje mestské hromadné dopravy do roku 1980. Ministerstvo Dopravy CSSR, Praga, República Checa.
  • Archivo Estatal de Rusia (Gosudarstvenii Arkhiv Rossiskoi Federatcii, en adelante GARF). (1963) Ob uluchshenii obsluzhivaniya naseleniya gorodskim transportom (Sobre la mejora de servicio de transporte urbano). Proyecto de Resolución del Consejo de ministros de la URSS (5, 1, 69), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Rusia, GARF. (1966). Dokumenti po Perspecktivnomu Razvitiyu Gorodskogo Obshestvennogo Transporta 1966-1975, (Documentos sobre el desarrollo prospectivo de transporte público colectivo). Ministerio de Economía Comunal (Ministertvo Zhilishno-Kommunalnogo Khozyaistva), (A-314, 3, 8103), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Rusia, GARF. (1967). Perepiska CK KPSS i SMRSFSR i SSSR po voprosam tramvainotrolleibusnogo khozyaistva, (Correspondencia entre el Comité Central KPSS y Consejo de ministros de RSFSR y de SSSR sobre las cuestiones de desarrollo de tranvía y trolebuses). Tsentralnii komitet KPSS y Sovet Ministrov RSFSR, (A-314, 3, 8589), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Rusia, GARF. (1972a). Materiali po rassmotreniyu kompleksnoi skhemi razvitiya vsekh vidov gorodskogo passazhirskogo transporta Yaroslavlya, (Materiales sobre la evaluación de esquema complejo de transporte de todos los medios de transporte urbano de pasajeros en Yaroslavl). Gosplan RSFSR, Sovet Tekhniko-ekonomicheskoi Ekspertizi, (A-262, 16, 1431), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Rusia, GARF. (1972b). Zaklyuchenie po rabote vypolnennoi Lengiprogorom v 1972 godu, Kompleksnaya skhema razvitiya vsekh vidov gorodskogo passazhirskogo transporta v gorode Yaroslavle, v chasti skorosnogo tramvainogo transporta. Doklad Ovechnikova, E. V., (A-262, 16, 1431), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Economía de Rusia, (Gosudarstvennii Arkhiv Ekonomiki, en adelante GAE). (1963). Proyecto de resolución del Consejo de ministros de SSSR sobre la mejora de servicio de transporte urbano, (Proekt Postanovleniya Soveta Ministrov SSSR ob uluchshenii obsluzhivaniya naseleniya gorodskim transportom). Consejo de ministros de la URSS, (5, 1, 69), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de Economia de Rusia, GAE. (1963-1988). Materili, otcheti, zaklyucheniya, spravki i drugoe po obsledovaniyu planirovki i zastroiki goroda Yaroslavlya. Gosstroi RSFSR, (5, 5, 254), Moscú, Rusia.
  • Archivo Estatal de la Región de Yaroslavl. (1969). Protokol i stenogramma zasedniya po generalnomu planu goroda Yaroslavlya. Gosstroi RSFSR, (P-872, 5, 35), Yaroslavl, Rusia.
  • Archivo Estatal de la Región de Yaroslavl. (1972). O plane razvitiya mestnogo khozyaistva oblasti na 1971-1975 godi. Yaroslavskoe tramvaino-troleibusnoe upravlenie, (P-1358, 1, 265), Yaroslavl, Rusia
  • Lengiprogor. (1971) Generalnii Plan goroda Yaroslavl. Archivo de Departamento de Arquitectura y de Relaciones de Suelo de la Ciudad de Yaroslavl, Yaroslavl, Rusia.
  • Archivo del Museo Yarget. Colección de fotografías. Yaroslavl, Rusia.
  • Barton, M. (1975). Ostrava 1945-1975. Ostrava, Checoslovaquia: Útvar Hlavního Architekta Mesta Ostravy.
  • Bennet R. y Elmberg C. (1977). Priority for Surface Public Transport. En Proceedings of the 42nd International Congress of Public Transport (pp. 20-30). Montreal, Canadá: UITP.
  • Bolonenkov, G. V. (1972). Skorostnoi Obshestvennii Transport Krupnogo Goroda. Moskva: Gosgrazhdanstroi SSSR.
  • Boquet, Y. (2017). The renaissance of tramways and urban redevelopment in France. Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development, 21(1), 5-18. DOI: http://dx.doi.org/10.1515/mgrsd-2017- 0005
  • Bordukov, I. V. (1974). O razrabotke kompleksnikh skhem razvitiya gorodskogo passazhirskogo transporta. Kiev, URSS: Budivelnik.
  • Brown, R. G. (1966). The integration of Metropolitan Transportation Planning with a Comprehensive Development Policy: A Coordinated Approach (Tesis master). University of British Columbia, Canadá.
  • Crouch, M. (1979). Problems of Soviet Urban Transport. Soviet Studies, 31(2), 231-256. Recuperado de https://www.jstor.org/stable/150102
  • Efremov, I. S. (1969). Trolleibusi. Moskva: Vysshaya Shkola.
  • Hall, P. (1976). Kadry i obrazovanie. En P. Cowan. (Ed.), Buduchee planirovki. Trad. Yaroshevskii, B. E., Londrés, Reino Unido: Heinemann.
  • Hass Klau, C.; Crampton, G.; Biereth, C. y Deutsch, V. (2003). Bus or Light Rail: Making the Right Choice. Brighton, Reino Unido: Environmental and Transport Planning.
  • Hass Klau, C.; Crampton, G. y Benjari, R. (2004). Economic Impact of Light Rail: The Results for 15 Urban Areas in France, Germany, UK and North America. Brighton, Reino Unido: Environmental and Transport Planning.
  • Honzík, A. (1967). Mezinárodní Konference o Vývoji Mestské a Prímestské Kolejové Dopravy po roce 1970. Praga, Checoeslovaquia: CKD Praha.
  • Hruska, E. (1966). Problémy súcasného urbanismu. Bratislava, Checoslovaquia: Slovenská Akadémia Vied.
  • Inouye, T. (1966). Urban Transportation and Urban Pattern. En Proceedings of the 27th World Congress of the International Federation for Housing and Planning (pp. 55-71). Tokio, Japón: IFHP.
  • Ivanov, M. D.; Ponomarev, A. A. y Ieropolski, B. K. (1977). Tramvainie vagoni T-3. Moskva, URSS: Transport.
  • Jamieson, G. B.; Mackay, W. K. y Latchford, J. C. R. (1967). Transportation and Land Use Structures. Urban Studies, 4(3), 201-217. Recuperado de https://www.jstor.org/stable/43081054
  • Jansa, F. (1967). Mestské Dráhy Elektrické. Bratislava, Checoslovaquia: Vydavateistve technickej literatúry. N. P.
  • Khitzenko, V. V. (1976). Skorostnoi Tramvai. Leningrad, URSS: Stroiizdat.
  • Komunistická strana Ceskoslovenska. (1977). 15. sjezd komunistické strany Ceskoslovenska. Praha, Checoslovaquia: Svoboda.
  • Kovalev, A. D. (2005). Na elektricheskoi tyage. Ocherki Istorii Yaroslavskikh tramvaya i trolleibusa. Yaroslavl, Rusia: Izdatel’stvo Aleksandra Rutmana.
  • Lehrer, F. (1961). Public Transport within the Framework of Urban General Traffic Plans. En Proceedings of the 34th International Congress of Public Transport (pp. 1-84). Copenhagen, Dinamarca: UITP.
  • Lehrer, F. (1969). Regional Organization of Transport and Urban Development. En Proceedings of the 38th International Congress of Public Transport (pp. 1-148). Londrés, Reino Unido: UITP.
  • Leibbrand, K. (1964). Verkehr und Städtebau. Basel y Stuttgart, RFA: Birkhäuser.
  • McGrath Jr., D. C. (1973). Appropriate Relationships between Comprehensive Planning and Transportation Planning for the 1970s. Transportation, 1(4), 403–418. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00172389
  • Meyer H. H. (1979). Die langfristige Rolle des öffentlichen Verkehrs. En Proceedings of the 43rd International Congress of Public Transport (pp. 1-32). Helsinki, Finlandia: UITP.
  • Mirás, I. (2005). The Spanish tramway as a Vehicle for Urban Shaping: La Coruña, 1903-1962. Journal of Transport History, 26(2), 20-37. DOI: https://doi.org/10.7227/TJTH.26.2.2
  • Mlejnek, V. (1967). Mestská hromadná doprava v CSSR. En Prednásky z celostátního semináre o problémech hromadné dopravy ve vetsích mestech CSSR (krome Prahy) (pp. 1-26). Praga, Chesoslovaquia: Ceskoslovenská spolecnost pro sírení politických a vedeckých znalostí.
  • Norley, K. (2010). Light rail: the semi-metro concept. 33rd Australasian Transport Research Forum, Canberra, Australia: ACT.
  • Novák, M. (1982). Doprava a zivotní prostredí v Ostrave. Ostrava, Checoslovaquia: UDIMO.
  • Paschetto, A. (1975). Gegenseitige Beeinflussung zwischen öffentlichen Verkehr und der Entwicklung von Stadt und Region. En Proceedings of the 41st International Congress of Public Transport (pp. 1-61). Niza, Francia: UITP.
  • Passalacqua, A. (2014). Reluctant Capitals: Transport Mobility and Tramways in London and Paris 1830- 1950. The Town Planning Review, 85(2), 143-154. https://www.jstor.org/stable/24579234
  • Peshekerov, P. K. y Bondarevskii, D. I. (1936). Tramvainii Spravochnik. Moskva, URSS: OGIZGostransizdat.
  • Pithardt, J. K. (1975). Vývoj a Stav Mestské Hromadné Dopravy v CSSR. En Pithardt, J. K.; Thor, V. y Vandas J. (Eds.), Mestská Hromadná Doprava (pp. 10-114). Praga, Checoslovaquia: Spolecnost Dopravy a Spoju.
  • Polyakov, A. A. (1953). Gorodskoe Dvizhenie i Planirovka Ulitc. Moskva-Leningrad, URSS: Gosudarstvennoe Izdatel’stvo Literaturi po Stroitel’stvu i Arkhitekture.
  • Pooley, C. G. y Turnbull, J. (2005). Coping with Congestion: Responses to Urban Traffic Problems in British Cities c. 1920-1960. Journal of Historical Geography, 31(1), 78-93. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jhg.2003.08.019
  • RIBA. (1968). Warning on Traffic and Planning. The Architects' Journal, 147 (25), 1367.
  • Saprykina, N. S. (2006). Sovetskaya Arkhitektura Yaroslavlya: Realnost i Virtualnost. Yaroslavl, Rusia: YGTU.
  • Sheinyuk, G. S. (1971). Skorostnoi Tramvai. Moskva, URSS: GOSINTI.
  • Schmucki, B. (2010). Fashion and Technological Change Tramways in Germany after 1945. Journal of Transport History, 31(1), 1-24. DOI: https://doi.org/10.7227/TJTH.31.1.2
  • Taplin, M. R. (1984). Light Rail Transit Today. Milton Keynes, Reino Unido: Light Rail Transit Association.
  • Tennant, K. D. (2017). Profit or utility maximizing? Strategy, tactics and the Municipal Tramways of York, c. 1918-1935. Journal of Management History, 23(4), 401-422. DOI: https://doi.org/10.1108/JMH05-2017-0026
  • Topp, H. H. (1998). Renaissance of Trams in Germany – Five Case Studies. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers: Journal of Rail and Rapid Transit, Part F, 212(3), 223-233. DOI: https://doi.org/10.1243/0954409981530823
  • Tumanov, A. (2014). Dzerzhinskii raion. Sobitiya i lyudi. Yaroslavl, Rusia: Yarnovosti.
  • Utvar Dopravního Inzenýrství Mesta Ostravy. (1982). Doprava a Zivotní Prostredí v Ostravé. Ostrava, Checoslovaquia: UDIMO.
  • Vucnic, V. R. (1972). Light Rail Transit Systems: A Definition and Evaluation, Report Department of Transportation Urban Mass Transportation Administration. Washington, Estados Unidos de América: University of Pennsylvania.
  • Vucnic, V. R. (2007). Urban Transit. Systems and Technology. New Jersey, Estado Unidos de América: John Wiley & Sons, Inc.
  • Výzkumný Ústav Výstavby a Architektury (VÚVA), (1979) Zásady a Pravidla Územního Plánování. Brno, Checoslovaquia: VÚVA.
  • Yago, G. (2006). The Decline of Transit. Urban Transportation in German and US Cities 1900-1970. Cambridge, Reino Unido: Cambridge University Press.
  • Yudin, V. A., Samoilov, D. S. (1975). Gorodskoi transport. Moskva, URSS: Stroiizdat.
  • Zakopal, D. (1977). Priorita Rychlé Tramvaje v Mestské Hromadne Doprave v Ostrave. En Perspektivy Moderních Tramvají (pp. 1-18). Praga, Checoslovaquia: Ceskoslovenska Védecko-Technickä Spolecnost.
  • Zarecor, K. E. (2013). Infrastructural Thinking: Urban Housing in Former Czechoslovakia from the Stalin Era to EU Accession. En Murphy, E. y Najib, B. Hourani (Eds.), The Housing Question: Tensions, Continuities, and Contingencies in the Modern City (pp. 57–78). Farnham, Canadá: Ashgate.
  • Zilbertal, A. K. (1932). Tramvainoe khozyastvo. Moskva-Leningrad, URSS: Gosudarstvennoe transportnoe izdatel'stvo.
  • Zmija, K. (1967). Reshenie Problemi Gorodskogo Transporta v Ostrave v Budushie Gody. En International Conference Development of Urban and Suburban Transport in the period after the 1970 (pp. 1-50). Praga, Checoslovaquia: CKD Praha.
  • Zmija, K. (1985). Doprava a Komunikace v Ostrava. En Bartos, J. y Dohnal, M. (Eds), Ostrava: Sborník Príspevku k dejinám a výstavbe mesta (pp. 289-319). Ostrava, Checoslovaquia: Profil.